LINGUA LATINA

Latinski jezik je izumrli jezik koji spada u grupu italskih jezika, a javlja se kao predak svih današnjih romanskih jezika. Iako je sve do XIX vijeka latinski bio službeni jezik u nekim europskim zemljama, s vremenom je potpuno nestao iz javnog govorenja, što znači da nema izvorne govornike; ali unatoč tome, zahvaljujući dugoj tradiciji antičke rimske književnosti danas se smatra važnim svjetskim jezikom. Koristi se od srednjeg vijeka i danas u Katoličkoj Crkvi, svim granama savremene nauke, kulturi i književnosti. Latinski je jezik najdublje od svih svjetskih jezika imao utjecaja na druge jezike, čak više i od grčkoga (koji u Europi poslije antike, pogotovo u Zapadnoj Europi, nije ni po intenzitetu, ni po trajanju imao takav izravan utjecaj).

Razvoj latinskog jezika

Kako se od 2.st..pr.n.e. rimska vlast počela širiti po čitavom Sredozemlju, tako je i latinski jezik izlazio iz okvira drevne Italije i prerastao u svjetski jezik. U razvoju latinskog jezika presudnu su ulogu odigrali prvi rimski književnici, koji su svoj jezik ratara i vojnika postepeno, po ugledu na grčki jezik, usavršavali i osposobljavali da sa lakoćom i logično iskaže i najsloženiju književnu, poetsku ili filozofsku misao. Rječnik se počeo naglo bogatiti kovanicama stvaranim u duhu grčkog rječnika, sintaktičkim konstrukcijama, stilskim figurama, i za veoma kratko vreme stvoren je „sermo urbānus“, jezik kojim su pisali obrazovani Rimljani. Najstariji natpisi na latinskom jeziku potiču iz 6.st.pr.n.e. Prvi spomenik književnog latinskog jezika predstavljaju „Zakoni dvanaest tablica“ iz 5.st.pr.n.e., a poslednji je „Justinijanov Kodeks“ rimskog građanskog prava iz 6.st.n.e. Ovaj standardni latinski jezik, kojim je napisana gotovo cijelokupna sačuvana rimska književnost, primenjivan je u hrišćanskoj teologiji, filozofiji, prirodnim naukama, pravu i administraciji tokom sljedeća dva milenija, sve do 19.st., da bi i danas ostao prisutan i često nezamjenjiv u političkoj, naučnoj i stručnoj terminologiji.

Međutim, za istoriju antičke kulture važna je činjenica da tokom cijelog antičkog doba procenat pismenog stanovništva nikada nije prešao 30%, tako i u rimskoj državi nepregledne mase nepismenog i polupismenog stanovništva nisu govorile književnim »gradskim govorom«, nego svojim narodnim jezikom (sermo plebēius ili vulgāris), koji je imao sopstveni razvojni put. U određenim istorijskim uslovima od njega će nastati romanski jezici :

o       italijanski, 

o       francuski, 

o       španski, 

o       rumunski

Pošto glavni izvori za izučavanje latinskog jezika nisu živi govornici ( kao kod modernih jezika), nego sačuvani stari tekstovi, o ovom narodnom govoru znamo veoma malo. Između književnog i narodnog govora stoji razgovorni, svakidašnji jezik (sermo cotidiānus), kojim su u svakodnevnoj komunikaciji govorili obrazovani slojevi rimskog stanovništva i čije tragove nalazimo u Plautovim komedijama, Petronijevom romanu te nekim epistolografskim delima.